આંબેડકરે મનુસ્મૃતિ ગ્રંથ શા માટે સળગાવ્યો હતો? અંગ્રેજો કરતા બ્રાહ્મણો સામે વધુ લડ્યા છતાં અસ્પૃશ્યતા કેમ દુર ન થઇ?

90 વર્ષ પહેલાં, ડૉ. બી.આર. આંબેડકરે 21 ડિસેમ્બર, 1927ના રોજ પ્રખ્યાત ‘મહાડ સત્યાગ્રહ’ દરમિયાન ‘મનુસ્મૃતિ’ સળગાવ્યુ હતું. આ દિવસને ‘મનુસ્મૃતિ દહન દિવસ’ કહેવાય છે. આ દહન ધાર્મિક આદર્શો સામે વિરોધ કરવા માટે કરવામાં આવ્યું હતું. જે સમાજના નીચલા વર્ગો સામે અસ્પૃશ્યતાની હિમાયત કરે છે.

આ દિવસે પંડાલની સામે જ્યાં ડૉ. આંબેડકરે તેમનું સંબોધન કર્યું હતું, ત્યાં મનુસ્મૃતિને બાળવા માટે અગાઉથી “વેદી” (ચિતા) બનાવવામાં આવી હતી. તેને તૈયાર કરવા માટે છ લોકોએ બે દિવસ મહેનત કરી હતી. છ ઇંચ ઊંડો અને દોઢ ફૂટ ચોરસ ખાડો ખોદવામાં આવ્યો હતો અને તેમાં ચંદનનું લાકડું મુકવામાં આવ્યું હતું અને તેના ચાર ખૂણા પર, થાંભલાઓ ઉભા કરવામાં આવ્યા હતા, જેની ત્રણ બાજુએ બેનરો હતા. બેનરોમાં લખાયું હતું કે,

1. “મનુસ્મૃતિ ની દહન ભૂમિ”
2. અસ્પૃશ્યતાનો નાશ કરો અને
3. બ્રાહ્મણવાદને દફનાવી દો.

તે 25 ડિસેમ્બર, 1927 ના રોજ, મોડી સાંજે, કોન્ફરન્સમાં, મનુસ્મૃતિને બાળવાનો ઠરાવ આંબેડકરના બ્રાહ્મણ સહયોગી, ગંગાધર નીલકંઠ સહસ્ત્રબુદ્ધે દ્વારા મુકવામાં આવ્યો હતો અને પીએન રાજાભોજ, એક અસ્પૃશ્ય નિવારણના નેતા દ્વારા સમર્થન આપવામાં આવ્યું હતું. ત્યારપછી આ ચિતા પર મનુસ્મૃતિ ગ્રંથને સળગાવી દેવામાં આવ્યો હતો. આંબેડકરના બ્રાહ્મણ સહયોગી ગંગાધર નીલકંઠ સહસ્ત્રબુદ્ધે અને અન્ય પાંચ છ દલિત સાધુઓએ આ કાર્ય પૂર્ણ કર્યું. પંડાલમાં એક માત્ર ફોટો મોહનદાસ કરમચંદ ગાંધીનો હતો. આ એવું સૂચવે છે કે ત્યારે હજુ આંબેડકર અને ગાંધી વચ્ચે વિવાદ થયો નહોતો. ભીમરાવ આંબેડકરે મનુસ્મૃતિની નિંદા કરી, મહાત્મા ગાંધીએ પુસ્તક સળગાવવાનો વિરોધ કર્યો.