April 19, 2024
બાયો-ફોર્ટિફાઇડ પાકો: ભારતીય કૃષિ સંશોધન પરિષદે ચોખા, ઘઉં, મકાઇ, બાજરી, રાગી, કુટકી, મસૂર, સરસવ, વાસ્તવિક, સોયાબીન, મગફળી અને બાગાયતી પાકોની બાયો-ફોર્ટિફાઇડ જાતો વિકસાવી છે.
ભારત એક કૃષિપ્રધાન દેશ છે. કોરોના રોગચાળાથી, ભારત માત્ર એક મુખ્ય કૃષિ ઉત્પાદક તરીકે ઉભરી આવ્યું નથી, પરંતુ અન્ય દેશોને અનાજનો પુરવઠો અહીંથી સુનિશ્ચિત કરવામાં આવી રહ્યો છે. આંતરરાષ્ટ્રીય સ્તરે ખાદ્ય સુરક્ષા સુનિશ્ચિત કરવામાં ભારતની મહત્વની ભૂમિકા છે, પરંતુ દેશનો એક વર્ગ હજુ પણ કુપોષણ સામે યુદ્ધ લડી રહ્યો છે. ખાસ કરીને બાળકો અને મહિલાઓમાં પોષણની ઉણપ જોવા મળી રહી છે. એક તરફ દેશની દરેક બીજી મહિલા એનિમિયાથી પીડાય છે તો બીજી તરફ દર ત્રીજું બાળક કુપોષિત હોવાનું કહેવાય છે. ગ્લોબલ હંગર ઈન્ડેક્સમાં ભારત હજુ પણ તળિયે છે.
એક તરફ આ ખામીઓને દૂર કરવા માટે સરકાર સ્તરેથી અનેક પગલાં લેવામાં આવી રહ્યા છે. બીજી તરફ આપણા વૈજ્ઞાનિકો પણ દેશને કુપોષણ મુક્ત બનાવવામાં મહત્વની ભૂમિકા ભજવી રહ્યા છે. દરમિયાન, બાયોફોર્ટિફાઇડ જાતોને કુપોષણ સામે મજબૂત પગલા તરીકે જોવામાં આવે છે. ભારતીય કૃષિ સંશોધન પરિષદે 12 પાકોની બાયોફોર્ટિફાઇડ જાતો વિકસાવી છે, જેને કૃષિ અને ખેડૂત કલ્યાણ મંત્રાલય દ્વારા મંજૂરી આપવામાં આવી છે.
બાયોફોર્ટિફાઇડ જાતો શા માટે ખાસ છે?
કુપોષણથી છુટકારો મેળવવા અને દેશના લોકોને પોષણ સુરક્ષા સુનિશ્ચિત કરવા માટે, બાયોફોર્ટિફાઇડ જાતો વિકસાવવામાં આવી રહી છે, જો કે છેલ્લા કેટલાક વર્ષોમાં દેશનું ધ્યાન અનાજ ઉત્પાદન વધારવા પર હતું, જેના માટે ઉચ્ચ ઉપજ આપતી જાતો વિકસાવવામાં આવી રહી છે. પરંતુ કુપોષણની વધતી જતી સમસ્યા વચ્ચે, હવે કૃષિ વૈજ્ઞાનિકોએ પોષક, આબોહવા-મૈત્રીપૂર્ણ, રોગ- અને રોગ-સહિષ્ણુ પ્રજાતિઓ વિકસાવવા માટે કામ કર્યું છે.
આ જૈવ-ખેતીની જાતો પ્રોટીન, આયર્ન, ઝીંક અને વિટામિન્સ જેવા ઘણા પોષક તત્વોથી સમૃદ્ધ છે. આ જાતો માત્ર સ્વાસ્થ્ય માટે જ ફાયદાકારક નથી, પરંતુ તેનો સ્વાદ પણ સામાન્ય જાતોથી તદ્દન અલગ છે.
આ જૈવ ખેતીની 12 જાતો છે
કેન્દ્રીય કૃષિ અને ખેડૂત કલ્યાણ મંત્રી નરેન્દ્ર સિંહ તોમરે ટ્વીટ કરીને ભારતીય કૃષિ સંશોધન પરિષદના જૈવ-ખેતીની જાતો વિકસાવવાના પ્રયાસોની પ્રશંસા કરી છે. કૃષિ મંત્રી તોમરે પોતાના ટ્વિટમાં જણાવ્યું છે કે અત્યાર સુધીમાં 12 પાકોની બાયો-ફોર્ટિફાઇડ જાતો વિકસાવવામાં આવી છે, જેમાં ચોખાની 8, ઘઉંની 28, મકાઈની 14, બાજરીની 9, રાગીની 3, કુટકીની 1, 2નો સમાવેશ થાય છે. દાળની 6 જાતો, સરસવની 6 જાતો, રિયલની 1 જાત, સોયાબીનની 5 જાતો, મગફળીની 2 જાતો અને બાગાયતની 8 જાતો.
જેના સેવનથી લોકોના પોષણ અને કુપોષણની સમસ્યાને દૂર કરવામાં મદદ મળશે. આમાં, ઘઉં અને મકાઈની સૌથી વધુ જૈવ-ખેતીની જાતો છે.
બાયોફોર્ટિફાઇડ જાતો કેવી રીતે બનાવવામાં આવે છે?
કૃષિ પ્રધાન નરેન્દ્ર સિંહ તોમરે અન્ય એક ટ્વિટમાં જણાવ્યું હતું કે બાયોફોર્ટિફિકેશન પ્રક્રિયા હેઠળ, છોડના ખાદ્ય ભાગની પોષણ ગુણવત્તા વધારવા માટે કામ કરવામાં આવે છે. આ માટે, છોડના સંવર્ધન જેવી આનુવંશિક પ્રક્રિયાને અનુસરવામાં આવે છે, જે સંપૂર્ણપણે સલામત અને પોષણની માત્રા વધારવામાં મદદરૂપ છે.
આ બાયો-ફોર્ટિફાઇડ જાતો વિકસાવવાનો સૌથી મોટો ફાયદો એ છે કે કોઈ અલગ વિતરણ વ્યવસ્થાની જરૂર નથી. સસ્તી અને ટકાઉ હોવા સાથે, તે સામાન્ય લોકો સુધી તેની જેમ પહોંચાડી શકાય છે. આ જ કારણ છે કે બાયો-ફોર્ટિફાઇડ જાતો ગરીબોને પણ પોષણ પૂરું પાડવામાં મહત્વની ભૂમિકા ભજવે છે.
નીચે આપેલી લીંક પર ક્લિક કરીને જોડાઓ ત્રિશુલ ન્યૂઝ Trishul News સાથે. અમારું ફેસબુક પેજ લાઈક કરો અને ફોન પર અપડેટ્સ મેળવતા રહો. વોટ્સેપ પર સમાચાર મેળવવા અહીં ક્લિક કરો.
