May 22, 2025
Story of Lord Shiva: હિન્દુ ધર્મમાં ત્રિદેવોનું વિશેષ મહત્વ માનવામાં આવે છે. આ ત્રણ દેવતાઓમાં ભગવાન બ્રહ્મા, વિષ્ણુ અને મહેશનો સમાવેશ થાય છે. તે જ સમયે, આ ત્રણેય દેવતાઓને ભગવાન શિવનો એક ભાગ માનવામાં આવે છે. શિવ એ પરમ અસ્તિત્વ છે, નિરાકાર. તેમનામાંથી (Story of Lord Shiva) જ ત્રણેય દેવતાઓની ઉત્પત્તિ થઈ. વિષ્ણુ અને શંકર શિવથી ઉત્પન્ન થયા અને બ્રહ્માજી ભગવાન શ્રી હરિથી ઉત્પન્ન થયા. આ ત્રણ દેવોને ત્રણ અલગ અલગ કાર્યોની જવાબદારી સોંપવામાં આવી છે. આમાં, ભગવાન બ્રહ્મા બ્રહ્માંડના સર્જનહાર છે અને વિષ્ણુ પાલનહાર છે. વિનાશની જવાબદારી શંકર (મહેશ) જીની છે.
દેવી ભાગવત પુરાણમાં શિવની શક્તિને આદિશક્તિ અથવા મહામાયા કહેવામાં આવી છે. માતા પાર્વતી, લક્ષ્મી, સરસ્વતી અને બ્રહ્માણી આ આદિશક્તિના રૂપ છે. શિવ વિના શક્તિ અને શક્તિ વિના શિવ અધૂરા છે. માતા શક્તિનું વર્ણન વિવિધ સ્વરૂપોમાં કરવામાં આવ્યું છે. માર્કંડેય પુરાણ શિવની શક્તિને દેવી દુર્ગા તરીકે વર્ણવે છે. અહીં એક વાત સ્પષ્ટ છે કે શિવ એ પરમ બ્રહ્મા છે જેમનાથી ત્રણેય દેવતાઓ ઉદ્ભવ્યા છે અને બ્રહ્માંડનું સર્જન થયું છે. આ દેવતાઓની અલગ અલગ જવાબદારીઓ છે.
શાસ્ત્રો શું કહે છે?
શિવપુરાણના વિદ્યાેશ્વર સંહિતાના પાંચમા અધ્યાયમાં, ‘શિવ’ ને પરમ તત્વ, નિરાકાર અને સર્વવ્યાપી ચેતના તરીકે વર્ણવવામાં આવ્યું છે. તે તે શક્તિ છે જે સૃષ્ટિ પહેલા અને પછી પણ અસ્તિત્વમાં છે. તેનાથી વિપરીત, ‘શંકર’ એ ‘શિવ’ દ્વારા બનાવેલ ભૌતિક સ્વરૂપ હોવાનું કહેવાય છે, જે પોતાના ભક્તોને ત્રિશૂળ, ડમરુ અને જડેલા વાળ સાથે દેખાય છે.
વાયુ પુરાણના ચોથા અધ્યાયમાં ‘શિવ’ ને પરમ દેવ તરીકે અને ‘શંકર’ ને તેમના કાર્યકારી સ્વરૂપ તરીકે ઉલ્લેખ કરવામાં આવ્યો છે. ‘શંકર’ રુદ્ર, ભૈરવ અથવા મહાદેવના રૂપમાં બ્રહ્માંડમાં સંતુલન જાળવી રાખે છે, જ્યારે ‘શિવ’ એ નિરાકાર શક્તિ છે જે આ સ્વરૂપોને સશક્ત બનાવે છે.
Trending News
લિંગ પુરાણના 17મા અધ્યાયમાં, ‘શિવ’ ને લિંગના સ્વરૂપમાં નિરાકાર અને શાશ્વત તરીકે વર્ણવવામાં આવ્યા છે, જે સૃષ્ટિની ઉત્પત્તિ અને અંતનું પ્રતીક છે. ‘શંકર’ ને તેમનું વાસ્તવિક સ્વરૂપ માનવામાં આવે છે, જેની પૂજા નીલકંઠ, અર્ધનારીશ્વર અથવા નટરાજના રૂપમાં થાય છે. આ પુરાણ કહે છે કે ‘શિવ’ ની પૂજા નિરાકાર લિંગના રૂપમાં થાય છે, જ્યારે ‘શંકર’ ની પૂજા મૂર્તિઓ અને છબીઓ દ્વારા થાય છે.
સ્કંદ પુરાણ કાશી ખંડ, અધ્યાય 12 માં ‘શિવ’ ને સૃષ્ટિના મૂળ સ્ત્રોત તરીકે અને ‘શંકર’ ને તેમના ભૌતિક અવતાર તરીકે વર્ણવવામાં આવ્યા છે. અહીં ‘શંકર’ ને કાશીમાં મહાકાલના રૂપમાં પૂજાતા સ્વરૂપ તરીકે વર્ણવવામાં આવ્યું છે.
પદ્મ પુરાણ સૃષ્ટિ ખંડમાં, ‘શિવ’ ને એક શાશ્વત અને અનંત શક્તિ તરીકે જોવામાં આવ્યું છે, જ્યારે ‘શંકર’ ને એક સ્વરૂપ તરીકે વર્ણવવામાં આવ્યું છે, જે સૃષ્ટિના વિનાશ અને કલ્યાણ માટે કાર્ય કરે છે. આ પુરાણ ‘શંકર’ ને ભક્તો માટે સુલભ સ્વરૂપ તરીકે રજૂ કરે છે.
ઋગ્વેદ તૈત્તિરીય સંહિતામાં, ‘શિવ’ ને પરમ ચેતના તરીકે વર્ણવવામાં આવ્યું છે, જ્યારે ‘રુદ્ર’ ને ‘શંકર’ નું સ્વરૂપ માનવામાં આવ્યું છે. રુદ્ર સૂક્તમાં, ‘રુદ્ર’ ને ક્રોધિત અને પરોપકારી બંને સ્વરૂપોમાં દર્શાવવામાં આવ્યું છે, જે ‘શંકર’ ના વાસ્તવિક સ્વરૂપને પ્રતિબિંબિત કરે છે.
બંનેનો મૂળ અર્થ શું છે?
‘શિવ’ શબ્દનો અર્થ શુભ અને શુદ્ધ છે. તે નિરાકાર, સર્વવ્યાપી અને પરમ ચેતનાનું પ્રતીક છે. ‘શિવ’ એ બ્રહ્મ છે જે સૃષ્ટિથી પરે છે અને બધા સ્વરૂપોથી મુક્ત છે. બીજી બાજુ, ‘શંકર’ નો અર્થ ‘સારું કરનાર’ થાય છે. ‘શંકર’ એ ‘શિવ’નું વાસ્તવિક સ્વરૂપ છે, જેમને આપણે યોગી, નટરાજ, રુદ્ર અથવા ભોલેનાથ તરીકે પૂજીએ છીએ. ‘શંકર’ એ સ્વરૂપ છે જે ભક્તો સાથે વ્યક્તિગત સંબંધ સ્થાપિત કરે છે અને સૃષ્ટિ માટે કાર્ય કરે છે.
દાર્શનિક અને આધ્યાત્મિક તફાવતો
દાર્શનિક દ્રષ્ટિકોણથી, ‘શિવ’ અદ્વૈત વેદાંતના પરમ સત્ય સમાન છે. તે બ્રહ્મ છે જેનામાં કોઈ દ્વૈત નથી. ‘શંકર’ એ સત્યનું કાર્યકારી સ્વરૂપ છે જે બ્રહ્માંડમાં સંતુલન જાળવી રાખે છે. ઉદાહરણ તરીકે, ‘શિવ’ એ સૃષ્ટિની મૂળભૂત ઉર્જા છે, જ્યારે ‘શંકર’ એ ઉર્જાનું સ્વરૂપ છે જે નૃત્ય, ધ્યાન અથવા વિનાશ દ્વારા પ્રગટ થાય છે. તાંત્રિક પરંપરાઓમાં પણ, ‘શિવ’ ને શક્તિના સ્ત્રોત તરીકે અને ‘શંકર’ ને તે શક્તિના વપરાશકર્તા તરીકે જોવામાં આવે છે.
શિવની ઉપાસના નિરાકાર અને આધ્યાત્મિક છે. શિવલિંગની પૂજા, ‘ૐ નમઃ શિવાય’ મંત્રનો જાપ અને ધ્યાન એ ‘શિવ’ ની નિરાકાર શક્તિ સાથે જોડાવાના માર્ગો છે.
શંકરની પૂજા તેમના અવતારી સ્વરૂપો પર કેન્દ્રિત છે. ભક્તો ભગવાન ‘શંકર’ ની મૂર્તિઓ, ચિત્રો અથવા તેમના વિવિધ સ્વરૂપો (મહાકાલ, ભૈરવ, નટરાજ) દ્વારા પૂજા કરે છે.
- ગુગલ ન્યુઝમાં Trishul News Gujarati ની અપડેટ મેળવવા ક્લિક કરો: Trishul News Gujarati
- નીચે આપેલી લીંક પર ક્લિક કરીને જોડાઓ ત્રિશુલ ન્યૂઝ Trishul News સાથે.
- વોટ્સેપ પર સમાચાર મેળવવા અહીં ક્લિક કરીને Hi લખી મેસેજ કરો.
- યુટ્યુબ ચેનલ સબસ્ક્રાઈબ કરીને જોતા રહો વિડીયો ન્યુઝ: Trishul News YouTube
- એન્ડ્રોઇડ એપ ડાઉનલોડ કરો: Trishul News Gujarati Android App આઈફોન માટે એપ ડાઉનલોડ કરો: Trishul News Gujarati iPhone App