116 વર્ષમાં છ વખત બદલાયો રાષ્ટ્રધ્વજ, જાણો આઝાદી પહેલાના પાંચ ભારતીય ધ્વજની અજાણી કહાની

આ વર્ષે દેશ આઝાદી(Independence)ના 75 વર્ષ પૂર્ણ કરી રહ્યો છે. આ પ્રસંગે સમગ્ર ભારત(India)માં આઝાદીના અમૃત મહોત્સવની ઉજવણી(Celebrating Amrit Mohotsav) કરવામાં આવી રહી છે. વડાપ્રધાન નરેન્દ્ર મોદી(Prime Minister Narendra Modi)ની અપીલ હેઠળ દરેક ઘરે ત્રિરંગો ઝુંબેશ ચલાવવામાં આવી રહી છે. લોકોને ત્રિરંગો ફરકાવવા માટે અપીલ કરવામાં આવી રહી છે. પરંતુ આ ત્રિરંગા પાછળની કહાની ઘણી લાંબી છે. છેલ્લા 116 વર્ષમાં દેશમાં છ વખત ધ્વજ(flag) બદલવામાં આવ્યો છે. સ્વતંત્રતાની વર્ષગાંઠ પર, આપણા રાષ્ટ્રધ્વજની આ યાત્રામાં કયા મહત્વના સીમાચિહ્નો(milestones) હતા અને ક્યારે અને કયા ફેરફારો થયા તે જાણવું આપણા માટે ખૂબ જ મહત્વપૂર્ણ છે. છેલ્લો ફેરફાર 1947માં થયો હતો. આવો જાણીએ યુનિયન જેકથી ત્રિરંગા સુધીની સફર…

પ્રથમ રાષ્ટ્રીય ધ્વજ 1906 માં મળ્યો:
જેમ જેમ ભારતનો સ્વાતંત્ર્ય સંગ્રામ ઉગ્ર બની રહ્યો હતો તેમ તેમ ક્રાંતિકારી પક્ષો પોતપોતાના સ્તરે સ્વતંત્ર રાષ્ટ્રની અલગ ઓળખ માટે પોતપોતાના ધ્વજની દરખાસ્ત કરી રહ્યા હતા. દેશમાં પ્રથમ ધ્વજ 1906 માં દેખાયો હતો. તે 7 ઓગસ્ટ, 1906 ના રોજ પારસી બાગાન ચોક, કલકત્તા (હાલનો ગ્રીન પાર્ક, કોલકાતા) ખાતે લહેરાવવામાં આવ્યો હતો. આ ધ્વજમાં ત્રણ રંગીન પટ્ટીઓ હતી. તેમાં ટોચ પર લીલા, મધ્યમાં પીળા અને છેલ્લે લાલ પટ્ટાઓ હતા. તેના ઉપરના પટ્ટામાં કમળના આઠ ફૂલો હતા, જે સફેદ રંગના હતા. વંદે માતરમ્ મધ્યમાં પીળી પટ્ટીમાં વાદળી રંગમાં લખવામાં આવ્યું હતું. આ સિવાય ચંદ્ર અને સૂર્ય પણ નીચે લાલ રંગની પટ્ટીમાં સફેદ રંગના બનેલા હતા.

બીજા જ વર્ષે ધ્વજ બદલવામાં આવ્યો:
પહેલો ધ્વજ મળ્યાને એક વર્ષ જ થયું હશે કે દેશને બીજો ધ્વજ મળ્યો હતો. શરૂઆતમાં, મેડમ ભીખાજીકામા અને તેમના કેટલાક ક્રાંતિકારી સાથીઓ કે જેમને દેશનિકાલ કરવામાં આવ્યા હતા તેઓએ સાથે મળીને પ્રથમ ધ્વજમાં થોડો ફેરફાર કરીને પેરિસમાં ભારતનો નવો ધ્વજ ઊભો કર્યો હતો. આ ધ્વજ દેખાવમાં પણ પહેલા જેવો જ હતો. તેમાં કેસરી, પીળા અને લીલા રંગના પટ્ટાઓ હતા. વંદે માતરમ વચમાં લખવામાં આવ્યું હતું. તે જ સમયે, તેમાં ચંદ્ર અને સૂર્યના સાત આઠ તારાઓ બનાવવામાં આવ્યા હતા.

એની બેસેંટ અને તિલકે 1917માં નવો ધ્વજ ફરકાવ્યો:
આ પછી 1917માં બીજો નવો ધ્વજ દેખાયો હતો. ડૉ. એની બેસેંટ અને લોકમાન્ય તિલકે નવો ધ્વજ ફરકાવ્યો હતો. આ નવા ધ્વજમાં પાંચ લાલ અને ચાર લીલા પટ્ટીઓ હતી. ધ્વજના અંત તરફ, કાળા રંગમાં ત્રિકોણાકાર આકાર હતો. ડાબા ખૂણામાં યુનિયન જેક પણ હતો. જ્યારે ચંદ્ર તારાની સાથે તેમાં સપ્તર્ષિને દર્શાવતા સાત તારા પણ હતા.

1921માં ચોથી વખત દેશનો ધ્વજ બદલાયો:
એક દાયકા પછી, 1921 માં, ભારતને તેનો ચોથો ધ્વજ પણ મળ્યો હતો. અખિલ ભારતીય કોંગ્રેસ સમિતિના અધિવેશન દરમિયાન, બેઝવાડા (વિજયવાડા)માં આંધ્રપ્રદેશના એક વ્યક્તિએ મહાત્મા ગાંધીને લીલા અને લાલ એમ બે રંગોથી બનેલો ધ્વજ અર્પણ કર્યો. ગાંધીજીએ તેમાં કેટલાક ફેરફારો કર્યા. તેણે તેમાં સફેદ, લીલી અને લાલ ત્રણ પટ્ટીઓ મૂકી હતી. તે જ સમયે, દેશનો વિકાસ દર્શાવવા માટે એક મોટું ફરતો ચરખો પણ મધ્યમાં બનાવવામાં આવ્યો હતો.

એક દાયકા પછી, 1931 માં, રાષ્ટ્રીય ધ્વજ ફરીથી બદલવામાં આવ્યો:
1931માં ફરી એકવાર ભારતનો ધ્વજ બદલવામાં આવ્યો. આ ધ્વજને સત્તાવાર રીતે ભારતીય રાષ્ટ્રીય કોંગ્રેસ દ્વારા અપનાવવામાં આવ્યો હતો. આ ધ્વજમાં સૌથી ઉપર કેસરી રંગ, મધ્યમાં સફેદ અને છેલ્લે લીલો રંગ બનાવવામાં આવ્યો હતો. આમાં, નાના કદના સંપૂર્ણ ચરખાને મધ્યમાં સફેદ પટ્ટીમાં રાખવામાં આવ્યો હતો. સફેદ પટ્ટીમાં ચરખો રાષ્ટ્રની પ્રગતિનું પ્રતીક છે.

આખરે 1947માં દેશને તિરંગો મળ્યો:
તમામ પ્રયાસો બાદ આખરે 1947માં દેશ આઝાદ થયો ત્યારે દેશને ત્રિરંગો ધ્વજ મળ્યો હતો. 1931માં બનેલા ધ્વજને 22 જુલાઈ, 1947ના રોજ બંધારણ સભાની બેઠકમાં એક ફેરફાર સાથે ભારતના રાષ્ટ્રીય ધ્વજ તરીકે સ્વીકારવામાં આવ્યો હતો. આ ધ્વજમાં ચરખાની જગ્યાએ સમ્રાટ અશોકના ધર્મ ચક્રને ઘેરા વાદળી રંગમાં દર્શાવવામાં આવ્યું છે. 24 આરાવાળા ચક્રને પદ્ધતિનું ચક્ર પણ કહેવામાં આવે છે. તે પિંગલી વેંકૈયા દ્વારા તૈયાર કરવામાં આવ્યું હતું. તેની ઉપર કેસરી પટ્ટી, મધ્યમાં સફેદ અને નીચે લીલી પટ્ટી છે. ત્રણેય પ્રમાણ છે. તેની લંબાઈ – પહોળાઈ બે બાય ત્રણ છે.

નીચે આપેલી લીંક પર ક્લિક કરીને જોડાઓ ત્રિશુલ ન્યૂઝ Trishul News સાથે. અમારું ફેસબુક પેજ લાઈક કરો અને ફોન પર અપડેટ્સ મેળવતા રહો. વોટ્સેપ પર સમાચાર મેળવવા અહીં ક્લિક કરીને Hi લખી મેસેજ કરો.