વર્ષમાં માત્ર એક જ વખત ઉત્તરાખંડના ઊંચા પહાડો પર ખીલે છે આ ફૂલ, જોવાથી ચમકી ઉઠશે કિસ્મત

Lucky Flower Brahma Kamal: એક માન્યતા અનુસાર, ભગવાન વિષ્ણુનો જન્મ બ્રહ્મ કમલથી થયો હતો. આ બ્રહ્મ કમલ આજે પણ દેવભૂમિના પર્વતો (Lucky Flower Brahma Kamal) પર ઉગે છે. આ ફૂલ ફૂલોની ખીણમાં ઉગે છે, જેને દેવભૂમિનું સ્વર્ગ કહેવામાં આવે છે. ઉત્તરાખંડને એમને એમ જ દેવભૂમિ કહેવામાં આવતું નથી, આજે પણ બ્રહ્માજીનું ‘ચિહ્ન’ અહીં જોવા મળે છે.

બ્રહ્મ કમલ એ ઊંચાઈવાળા વિસ્તારોનું એક દુર્લભ ફૂલ છે જે ફક્ત હિમાલય, ઉત્તર બર્મા અને દક્ષિણ-પશ્ચિમ ચીનમાં જોવા મળે છે. ધાર્મિક અને પ્રાચીન માન્યતા અનુસાર, બ્રહ્મ કમલનું નામ સૃષ્ટિના દેવ બ્રહ્માના નામ પરથી પડ્યું છે.

તેનું વૈજ્ઞાનિક નામ સોસુરિયા ઓબ્વલતા છે. બ્રહ્મ કમલ એસ્ટેરેસી પરિવારનો છોડ છે. તેના નજીકના સંબંધીઓ સૂર્યમુખી, ગલગોટા, કોબી, ડાહલિયા, કુસુમ અને ભૃંગરાજ છે જે આ પરિવારના અન્ય મુખ્ય છોડ છે. કમળની અન્ય પ્રજાતિઓથી વિપરીત, બ્રહ્મ કમલ પાણીમાં નહીં પણ જમીન પર ખીલે છે. સામાન્ય રીતે, બ્રહ્મ કમલ હિમાલયના પહાડી ઢોળાવ પર અથવા 3000-5000 મીટરની ઊંચાઈ પર જોવા મળે છે. તેની સુંદરતા અને દૈવી ગુણોથી પ્રભાવિત થઈને, બ્રહ્મકમલને ઉત્તરાખંડનું રાજ્ય ફૂલ પણ જાહેર કરવામાં આવ્યું છે.

હાલમાં, ભારતમાં તેની લગભગ 60 પ્રજાતિઓ ઓળખાઈ છે, જેમાંથી 50 થી વધુ પ્રજાતિઓ ફક્ત હિમાલયના ઊંચા વિસ્તારોમાં જોવા મળે છે. ઉત્તરાખંડમાં, તે ખાસ કરીને પિંડારીથી ચિફલા, રૂપકુંડ, હેમકુંડ, બ્રજગંગા, ફૂલોની ખીણ, કેદારનાથ સુધી જોવા મળે છે. ભારતના અન્ય ભાગોમાં, તેને હિમાચલમાં દૂધફૂલ, કાશ્મીરમાં ગલગલ અને ઉત્તર-પશ્ચિમ ભારતમાં બરગંડાટોગેસ જેવા ઘણા અન્ય નામોથી ઓળખવામાં આવે છે. વર્ષમાં એક વાર ખીલતું ગુલ બકાવલી, ક્યારેક બ્રહ્મકમલ માટે પણ ભૂલ થાય છે.

એવું માનવામાં આવે છે કે બ્રહ્મકમલ છોડ વર્ષમાં ફક્ત એક જ વાર ખીલે છે, જે ફક્ત રાત્રે જ ખીલે છે. આ દુર્લભતાના ગુણને કારણે, બ્રહ્મકમલને શુભ માનવામાં આવે છે. આ ફૂલની માદક સુગંધનો ઉલ્લેખ મહાભારતમાં પણ છે, જેના કારણે દ્રૌપદી તેને મેળવવા માટે ઉત્સુક હતી. પીગળતા હિમનદીઓ અને ગરમ વાતાવરણને કારણે, આ દિવ્ય ફૂલ પર પહેલાથી જ ખતરાના વાદળો છવાઈ ગયા હતા. કેદારનાથમાં ભક્તિમાં ડૂબેલા ભક્તો દ્વારા બ્રહ્મકમલનું આડેધડ શોષણ પણ તેના અસ્તિત્વ માટે ખતરો બની ગયું છે.

તેવી જ રીતે, હેમકુંડ સાહિબ યાત્રામાં બ્રહ્મકમલ તોડવું એક રિવાજ બની ગયો છે. પૂજામાં વપરાતું ઔષધીય ગુણધર્મો ધરાવતું આ દુર્લભ ફૂલ, યાત્રાળુઓ દ્વારા વધુ પડતા શોષણને કારણે લુપ્ત થવાના આરે પહોંચી ગયું છે. ભગવાન બ્રહ્માના કમળ તરીકે ઓળખાતા બ્રહ્મકમલનું અસ્તિત્વ પણ આડેધડ શોષણને કારણે જોખમમાં છે. તેમની અછતને કારણે, બદ્રીધામ મંદિર સમિતિએ પણ ઉત્તરાખંડ સરકારને તેમના રક્ષણ માટે અપીલ કરી છે. આ સંકટને દૂર કરવા માટે, હિમાચલ અને ઉત્તરાખંડ સરકારોએ હવે ટૂંક સમયમાં કેટલાક પગલાં લેવા પડશે.