ચાણક્ય નીતિ: આ બાબતોમાં બોલવામાં કે કામ કરવામાં અચકાશો નહીં, નહીં તો તમે જીવનભરમાં પસ્તાશો

ચાણક્ય ખૂબ રાજદ્વારી અને સાંપ્રદાયિક અર્થશાસ્ત્રી હતા, તેમણે તેમના જ્ઞાન અને બુદ્ધિના બળ પર ચંદ્રગુપ્તને શાસક તરીકે સ્થાપિત કર્યા અને ઇતિહાસના પ્રવાહને નવો દેખાવ આપ્યો. તેમણે પોતાનું જ્ઞાન અને અનુભવ ઇકોનોમિક્સ, એથિક્સ જેવા પુસ્તકોમાં મૂક્યા છે. ચાણક્ય કહે છે કે એક સંસ્કારી વ્યક્તિ તે છે જે શરમજનક અને વિચારશીલ છે, ચાણક્યએ વ્યક્તિને સભ્યતા સાથે રહેવાનું કહ્યું છે, પરંતુ ચાણક્ય મુજબ વ્યક્તિએ અમુક કાર્યો કરતી વખતે સંકોચ ન કરવો જોઈએ. નહિંતર, વ્યક્તિ જીવનમાં આ વસ્તુઓ દ્વારા નુકસાન પહોંચાડી શકે છે.

આચાર્ય ચાણક્યના જણાવ્યા મુજબ કોઈ પણ કાર્ય શીખવામાં ક્યારેય શરમ ન રાખવી, શિક્ષણ લેતી વખતે સંકોચ કે શરમ ન રાખવી જોઈએ. વ્યક્તિએ તેની ઉત્સુકતા શાંત કરવા માટે શિક્ષણ લેતી વખતે નિર્લજ્જ રહેવું જોઈએ. જે વ્યક્તિ શિક્ષણ મેળવવામાં ખચકાટ કરે છે, તેને સંપૂર્ણ જ્ઞાન મળતું નથી, અને તે શિક્ષણના અભાવને કારણે જીવનમાં પાછળ રહે છે.

પૈસા અને ધંધાને લગતા કોઈપણ કામ કરવામાં કોઈ અચકાવું જોઈએ નહીં. કારણ કે જે વ્યક્તિને પૈસા સંબંધિત કામોમાં શરમ આવે છે તેણે પૈસા ગુમાવવો જ જોઇએ. ધંધાકીય બાબતોમાં પણ વ્યક્તિએ ખુલીને વાત કરવી જોઈએ, નહીં તો વ્યાપારિક સંબંધો ખરાબ થાય છે, જેનાથી પૈસાની ખોટ થઈ શકે છે.

ચાણક્ય કહે છે કે જમતી વખતે સંયમ રાખવો જરૂરી છે. તે જ રીતે ખાતી વખતે ખચકાશો નહીં. કેટલીકવાર એવા કેટલાક લોકો હોય છે જે ક્યાંક જાય છે, અને જમતી વખતે, અડધો પેટ  જમ્યા પછી જ ઉભો થાય છે. ચાણક્યના કહેવા પ્રમાણે, જ્યારે ખોરાક યોગ્ય રીતે કરવામાં ન આવે, ત્યારે વ્યક્તિ તેના શરીર અને મનને યોગ્ય રીતે નિયંત્રિત કરી શકતો નથી. તેથી હંમેશાં યોગ્ય રીતે જમ્યા પછી જાગવું જોઈએ.