મૃત્યુ બાદ આત્મા સ્વર્ગ જશે કે નર્ક આ વાતની જાણ આ વ્યક્તિને જ હોય છે…

આ પ્રશ્ન ખૂબ જ જટિલ છે, વૈજ્ઞાનિકનાં મતે, વ્યક્તિ જ્યારે પણ મરી જશે ત્યારે જ આ પ્રશ્નનો જવાબ મેળવી શકે છે, પણ, જો આપણે આધ્યાત્મિક રીતે વિચારીએ તેમજ આ પ્રશ્નનો ઉત્તર આપવાનો પ્રયાસ કરીએ, તો આ પ્રશ્નનો ધર્મમાં ઉત્તર આપવામાં આવ્યો છે.

આધ્યાત્મિક સ્તરે, જો આપણે જ્ઞાન મેળવવાનો પ્રયત્ન કરીએ, તો તે જ્ઞાનની પહેલી શરત તો એ છે, કે આપણે વિશ્વાસ જાળવી રાખવો પડશે. જો કોઈ વ્યક્તિમાં વિશ્વાસ નથી, તો એ આધ્યાત્મિક રીતે પણ કેટલીક વસ્તુઓને સમજી શકતો નથી.

વિજ્ઞાનમાં પ્રશ્ન ઉભા થાય છે જયારે અધ્યાત્મમાં વિશ્વાસ જાળવી રાખવો પડે છે. આધ્યાત્મિકતા એ અનુભૂતિની બાબત છે, જેને અનુભવી શકાય છે, જેને જીવી પણ શકાય છે. આવી પરિસ્થિતિમાં, પ્રશ્ન એ ઊભો થાય છે, કે જ્યારે કોઈપણ વ્યક્તિ મરી જાય છે, ત્યારે એમાંથી આત્મા નીકળતો હોય છે, જ્યારે એ સ્વર્ગ અથવા તો નર્કમાં જાય છે, ત્યારે શું આપણે એ ક્ષણોનો અનુભવ કરી શકીએ છીએ કે એ ક્ષણોને આપણે યાદ પણ રાખી શકતા નથી ?

ધાર્મિક પુસ્તકોનું કહેવું છે, કે જ્યારે આત્મા શરીરમાંથી વિદાય લે છે, તો પછી એ શરીરની સાથે જોડાયેલ કંઈપણ યાદ રાખી શકતો નથી, સૌ પ્રથમ તો આત્મા તેનાં પ્રિયજનોને પણ ભૂલી જાય છે, જેના બાળકો હતા, એનાં માતા-પિતા કોણ હતા. એને યાદ પણ નથી અને ઘણી વખત તો એ પણ યાદ નથી કરતું કે તેણે પાછલા જીવનમાં કયા પાપો તથા પુણ્ય કર્યા છે.